Sayı: 169 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.233 kelime)

Yürüyüş: Belgrad Ormanı

Emrah Temizkan

Yeşil alanların günden güne yok olduğu, suya erişimin zorlaştığı, artan nüfusa ihtiyaç veremeyen İstanbul… 

Kapsül Pazar sizi bu hafta, tarih öncesi döneme uzanan geçmişiyle her çağın gözdesi olan İstanbul’u ilk günden bu yana ‘yaşatan’ Belgrad Ormanı’nda bir gezintiye çıkarıyor.

Fotoğraf: Flickr

Sarıyer ve Eyüpsultan ilçeleri arasında yayılan orman, İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü sınırlarında yer alıyor. 

Istranca Dağları’ndan başlayıp Karadeniz sahiline kadar uzanan Belgrad Ormanı, 5 bin 400 hektar büyüklüğünde. Orman alanının 19. yüzyılın sonlarına kadar yaklaşık üç kat daha büyük bir alanı kapladığı biliniyor.

Arkeolojik çalışmalarda, Belgrad Ormanı’nın yakın çevresinde tarih öncesi çağlara ait konak yerleri tespit edildi. Mezolitik dönemden itibaren çeşitli insan toplulukları için bir cazibe merkezi olan bölgedeki yaşama dair günümüzde herhangi bir kalıntı görülemiyor.

Kuzeyden şehre gelen yağışları karşılayan ilk bölge olan Belgrad Ormanı, 18 doğal ağaç türü, 400 tür bitki, 169 tür kuş, 56 tür kelebeğe ev sahipliği yapıyor.

Sevmek Zamanı/Metin Erksan

Mantar uzmanı Jilber Barutçiyan, ormandaki mantar çeşitliliğini şöyle anlatıyor: “Böyle bir zenginlik Avrupa’da hiç görmedim kardeşim! Yıllarca arayıp bir tane bile bulamadığım mantarlar önümde tarla gibi duruyor. Gelen, giden bilmiyor; tekme atıyor, eziyor…”

M.S. 5. yüzyıldan itibaren koruma altına alınan orman, Bizans döneminden itibaren şehre su sağlayan ana kaynaklardan biri. Özellikle Osmanlı döneminde artan şehir nüfusu, ormandaki su yapılarının da çoğalmasına neden olur. İslamiyet’te durgun su makbul ve temiz kabul edilmediği için şehre yeni su kanalları kazandırılır.

Taksim ve Kırkçeşme su dağıtım sistemlerine bağlı olan tarihi su kemerleri ve bentlerine de ev sahipliği yapan ormandaki eserlerin bazıları Roma dönemine aitken, Mimar Sinan’ın bölgeye birçok su kanalı yaptığı biliniyor.

Mağlova Kemeri/Fotoğraf: Depo Photos

Alibey Deresi’ni ikiye bölen Mağlova Kemeri, dünyada kendi türündeki eserler arasında bir başyapıt olarak kabul ediliyor.

Neden Belgrad?

Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği Sırbistan’ın başkenti Belgrad’ın orijinal adı Beo Grad, ‘Beyaz Şehir’ anlamına geliyor.

Orman, adını Kanuni Sultan Süleyman’ın 1521 yılında Belgrad seferi dönüşünde beraberinde getirdiği Sırp savaş esirlerini yerleştirdiği ve şehrin su dağıtım sisteminin sorumluluğunu verdiği ‘Belgrad’ köyünden alıyor.

Depo Photos

Tarihçi Joseph von Hammer'in 1822'de 'ağaçlarına hiç balta değmemiş' dediği ve ‘kasvetin uçup gittiği derya’ sözleriyle tanımladığı orman, dönemin varlıklı kesiminin sıklıkla yürüyüş yaptığı ve piknikler düzenlediği bir yer. Dönemin padişahlarının da yaz aylarında ormanı ziyaret ettiği biliniyor. 18. yüzyılda ise bazı yabancı büyükelçilikler yazlıklarını Belgrad ve Bahçeköy civarında inşa ediyor. Orman, o dönem Avrupalı diplomatların ve seyyahların da sıkça ziyaret ettikleri en gözde mesire yerlerinden biri.

1800’lü yılların ortalarından itibaren yazlıklar Tarabya ve Büyükdere kıyılarına taşınınca, Belgrad köyü yavaş yavaş boşalmaya başlıyor. Köylerin atıklarının, küçük çaplı da olsa tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin, zamanla su kaynaklarını kirlettiği ve şehirde salgın hastalıkların artmasına neden olduğu anlaşılınca, başta Belgrad köyü olmak üzere diğer köyler ve Bahçeköy’ün bir kısmı 1894 yılından itibaren boşaltılıyor.

Farklı noktalara dağılmış toplam yedi adet tarihî bent bulunan ormanın içinde az da olsa Belgrad köyünün kalıntılarına rastlamak mümkün.

Yaşam

Belgrad Ormanı, Türkiye’de bilimsel temellere dayalı ormancılığın ilk adımlarının atıldığı ormanlardan biri. İstanbul Üniversitesi’ne bağlı olarak hizmet veren Orman Fakültesi’nin temellerinin atıldığı orman için Atatürk imzasıyla çıkan 1924 tarihli kararnamede, ‘örnek orman’ statüsü veriliyor ve girişler yasaklanıyor.

Yürüyüş, bisiklet ve fotoğraf çekmek için İstanbul’da eşi olmayan orman, 1956 yılında mesire ve piknik alanı olarak düzenlenerek halka açılıyor.

Atatürk Arboretumu/Depo Photos

Toplam 296 hektarlık bir orman parçası üzerinde kurulan Atatürk Arboretumu’nda ise 2 bin civarında bitki çeşidi bulunuyor. Bilimsel araştırmaların yapıldığı Atatürk Arboretumu, 2011'den bu yana ziyaret edilebiliyor.

Son yıllarda ziyaretçi sayısının yoğunluğu, bırakılan çöpler ve define arayışıyla yapılan kazılarla gündeme gelen Belgrad Ormanı, belirlenmiş alanlar dışında koruma altında. 

İstanbul’un kuzeyindeki yaşam alanlarının daraldığı günümüzde Belgrad Ormanı, şehre nefes vermeye devam ederken kent hafızasının en değerli bölgesi olma işlevini koruyor.

bugünkü destekçimiz

Feud: Capote vs. the Swans Disney+’ta yayında

Nip/Tuck’tan Glee’ye, American Horror Story’den Feud’a, televizyon tarihine adını altın harflerle yazdırarak Emmy ve Altın Küre başta olmak üzere sayısız ödülün sahibi olan Ryan Murphy’nin elinden çıkan Feud: Capote vs. the Swans, sadece Disney+’ta.

Neler oluyor? ABD tarihinin ve edebiyatının tüm dünyaya mal olmuş figürlerinden Truman Capote’nin New Yorklu elit kadın arkadaş grubu ile arasında yaşadıklarını konu alan sekiz bölümlük dizide Capote’ye Tom Hollander hayat verirken dizinin başrollerini Naomi Watts, Diane Lane, Chloë Sevigny, Calista Flockhart, Demi Moore, Molly Ringwald, Treat Williams, Joe Mantello ve Russell Tovey gibi rüya bir takım paylaşıyor. Dizinin aslında ödüllü bir antolojinin ikinci kısmı olduğunu da paylaşalım. Antoloji serisinin ilk sezonu olan ve Bette Davis’le Joan Crawford arasındaki meşhur çekişmeyi anlatan Feud: Bette and Joan’u da yine Disney+’ta bulabilirsiniz.

Feud: Capote vs. the Swans: Laurence Learner’ın Capote’s Women: A True Story of Love, Betrayal and a Swan Song for an Era adlı kitabından uyarlanan dizide yazar Capote, kendini cemiyetin en elit kadınlarıyla çevrili buluyor. New York’u New York yapan bu kadınlar en yakın arkadaşları Capote’ye gizli kapılarını sonuna kadar açıyor. Capote, ‘Kuğular’ adını verdiği bu kadın grubunun dünyasına girdikçe kayıtsız kalamıyor ve tüm sırları ifşa edecek şekilde kaleminin gücüne tutunuyor. Kadınlarla ilgili ilk yazdıklarının Esquire dergisine çıkmasıyla 

New York’u sallayan Capote ile Kuğular arasında yaşananlar çetin bir kedi-fare oyununa dönüşüyor.

En yakın dostun en ezeli düşmana dönüştüğü, hepimizi oldukça heyecanlı bir hikâyeye davet eden Feud: Capote vs. the Swans Disney+’ta.

bir foto

Şeriban Alkış

“Tin soldiers and Nixon’s coming, We’re finally on our own. This summer, I hear the drummin’ Four dead in O-hi-o . . .” 

‘Ohio’ Crosby, Stills, Nash&Young (1970)

Bugünlerde farklı farklı ülkelerde İsrail’in Filistin’deki büyük katliamına karşı üniversite kampüslerinde protestolar düzenleniyor. Kampüslerden sokaklara taşan eylemlerde de üniversiteliler ön sıralarda. Üzerinden yarım asır geçmiş olsa bile öğrencilerin ‘sınıflarından çıktıkları’ her eylemde, 1960’lar ve 70’lerdeki savaş karşıtı eylemler hatırlanıyor. 

Bu ‘hatırlama’ süreci, bir yıldönümüne denk geldi. 4 Mayıs 1970’te ABD’deki Kent State Üniversitesi’nde Vietnam’daki savaşa karşı eylem yapan öğrencilere ateş açıldı. Yaşları 19 ve 20 olan dört öğrenci hayatını kaybetti, dokuz öğrenci yaralandı. 

1965’te ABD’deki üniversite kampüslerinde kaynamaya başlayan Vietnam savaşına karşı direniş, 1968’e gelindiğinde küresel bir harekete dönüşmüştü. Londra’da, Paris’te ve tüm büyük üniversite kampüslerinde on binlerce öğrenci ABD’nin savaşına karşı eylemler, grevler yapıyordu. 

Aşağıda o günleri gösteren fotoğrafları izleyeceğiz. 

1- Göstericiler, ABD Savunma Bakanlığı’nın önünde askerî polisin barikatlarına dayandı. (21 Ekim 1967)

2- Askere gitmeyi reddeden eylemcilere ve orada bulunan gazetecilere polisin biber gazlı saldırısı. (17 Ekim 1967)

3- Gözaltına alınan bir eylemci. (23 Haziran 1967)

4- ABD’de Denver Üniversitesi’nde savaşa karşı grev örgütleyen öğrenciler. (1970) 

5- ABD Kongre binası önünde eylemciler. (1971 / Wally McNamee)

6- Muhammed Ali (sağda), Vietnam Savaşı protestolarıyla ilgili bir gazete manşetine işaret ediyor. (1966 / Bettmann Archive)

7- Ohio’daki Kent State Üniversitesi’nde kolluk güçleri 13 saniye içinde 67 el ateş ederek dört öğrenciyi öldürdü, dokuzunu da yaraladı. 10 gün sonra da Jackson Eyalet Üniversitesi’ndeki bir kadın öğrenci yurduna ateş açarak iki öğrenciyi daha öldürdü. (4 Mayıs 1970)

8- Kent State Üniversitesi'nde öldürülen öğrencilerle ilgili bir gazete kupürü. Öğrenciler Allison Krause (19), Jeffrey Glenn Miller (20) ve Sandra Lee Scheuer (20) olay yerinde hayatını kaybederken William Knox Schroeder (19) kısa bir süre sonra hastanede hayatını kaybetti. 

9- Yaralanan dokuz öğrenciden biri olan Alan Canfora anlatıyor: “Artık barış işaretleri yeterli gelmiyordu. Kapitalizmi temsil eden her şeyi yıkmak istiyorduk. Kampüste küçük bir grup olarak toplandık, ‘Yurtlardan sokağa çıkın’ diye slogan attık. Binlerce kişi eyleme katıldık.”

pazar önerileri

‘Karavan Sessions’ canlı kaydı: ‘Islandman’

Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Davetsiz Şampiyonlar: Kral Otto, Batalla ve Vardy’, Kültür: ‘Paul Auster: Talih, tesadüf, teşekkür’, Günlük Doz (3 Mayıs): ‘Canavar Banavar’, Business: ‘Platon’un son gecesi’

Mehmet Yalçın’ın yazısı: “İtalya’nın bağlarında, müzeleri kıskandıracak bir şaraphaneden izlenimler…”

Bir Fransız gezginin 1972'de çektiği İstanbul fotoğrafları.

‘The Boys’ dizisinin yeni sezon fragmanı.

Mehmet Demirkol ve Fuat Akdağ’ın lezzet duraklarını keşfettiği programı ‘Al Dente’ bölümü: ‘Beşiktaş’

Reuters objektifinden: ‘Haftanın fotoğrafları’