Sayı: 168 - Ortalama okuma süresi: 8 dakika (1.836 kelime)

'Barış' ile 'sansür' arasında: Filistin ve kültür dünyası

Güneş Denizyolu

Türkiye’de de protestolar devam ederken dünyanın dört bir yanından da Gazze’de altı aydır devam eden katliamın durması için eylemler yapılıyor. Öğrenciler, yazarlar, sanatçılar da bu eylemlerin en gür seslerinden. 

Gazze, kültür sanat dünyasının son dönemdeki en büyük sınavı oldu. Üstelik bu sınavdan kalanların sayısı da bir hayli fazla. ABD ve Avrupa ülkelerinde Gazze’de yaşananlara karşı ses çıkaran sesler susturuldu; projeler, etkinlikler, sergiler iptal edildi. Elbette Gazze’deki katliama ses çıkarmaktan geri durmayan sanatçılar ve kurumlar da vardı. 

Tam da bu nedenle kimin nerede durduğunu, ne dediğini ya da demediğini, yaptığını ya da yapmadığını kayıt altına almak belki de her zamankinden daha da önemli. Elbette gözden kaçan isimler ve olaylar vardır. Buyrun, sansür uygulamaktan çekinmeyenlerin ve ‘hemen şimdi barış’ diyenlerin kendine yer bulduğu bir hafıza arşivine.

Fotoğraflar: Depo Photos

İlk günler

Elbette herkes önce sosyal medya hesaplarına koştu. Gal Gadot, Natalie Portman, Andy Cohen ve Amy Shummer, İsrail’e destek verdiler. Bu paylaşımlar, bugün artık ikiye bölünmüş kültür sanat dünyasının ilk ‘kurşunlarıydı’. Aynı günlerde Oyuncular Sendikası grevinin karşı tarafı Walt Disney Company de İsrail’e insani yardım için 2 milyon dolar bağışladı.

Oscar ödüllü oyuncu Riz Ahmed, model Gigi ve Bella Hadid kardeşler (babaları Filistinli iş insanı Muhammed Hadid) ve son olarak oyuncu Mark Ruffalo, saldırıların hemen bitirilmesi çağrısında bulundu. Aralarında Tilda Swinton, Miriam Margolyes, Mike Leigh, Asif Kapadia, Steve Coogan’ın da bulunduğu İngiltere’nin önde gelen sanatçıları, “Suç ortaklarının hesabının sorulacağı bir zaman gelecek” dedikleri bir mektupla, hükümeti ‘İsrail’in savaş suçlarına yardım ve yataklık etmekle’ suçladı. 

Hollywood da sessiz kalmadı, en azından bir kısmı. Joaquin Phoenix, Cate Blanchett, Jon Stewart, Kristen Stewart, Susan Sarandon, Mahershala Ali, Riz Ahmed, Ramy Youssef ve Quinta Brunson’un da aralarında bulunduğu isimler ABD Başkanı Biden’a seslenen bir mektupla ateşkes çağrısı yaptı.

İptal edilen etkinliklerin ilki: Frankfurt Kitap Fuarı 

Edebiyat dünyasının en prestijli etkinliklerinden biri olarak bilinen Frankfurt Kitap Fuarı, Almanya’nın bugün hâlâ devam eden Gazze sansür işleyişinin ilk örneği oldu. Alman edebiyat derneği LitProm’un düzenlediği LiBeraturpreis Ödülü, bu sene Filistinli yazar Adania Shibli’ye verildi. Ancak tören iptal edildi. İptal gerekçesi, ‘İsrail ve Filistin’de milyonlarca insanın acı çektiği, Hamas’ın başlattığı savaş’ şeklinde açıklandı. Aynı etkinlikte açılış konuşmasını yapan sosyolog ve düşünür Slavoj Žižek, ödül töreninin iptal edilmesini kınadığı için tepki gördü.

Ve tüm bu kutuplaşma, eylemler, protestolar ekim ayından bugüne dek devam ediyor. Venedik Bienali, PEN ABD Edebiyat Ödülü, Berlin Film Festivali, Oscar Ödülleri, Eurovision Şarkı Yarışması, kriz yaşayan etkinliklerden başlıcaları.  

Alexa Wilkinson

Başka neler oldu derseniz

Olayların tarihi baz alınmamıştır.

Nobel ödüllü yazar Annie Ernaux, Filistinli şair ve aktivist Muhammed El-Kurd ve sanatçı Lawrence Abu Hamdan’ın da aralarında olduğu kültür dünyasından 650’yi aşkın isim, Alman devletine boykot girişimi başlattı.

Şarkıcı Björk, tarafını bir harita paylaşarak gösterdi. Bu haritada İsrail’in Filistin topraklarını işgal ettiği görülüyordu.

Çinli sanatçı Ai Weiwei’nin İsrail’i eleştiren bir sosyal medya paylaşımı, Londra’daki yeni sergisinin iptaline neden oldu. Ai Weiwei, Batı’nın Gazze'ye yönelik sansürünü Çin’deki Mao dönemine benzetti, hatta bazen ‘daha da kötü’ olduğunu söyledi.

ABD’de yüzlerce eylemci, Manhattan’daki Modern Sanat Müzesi’ni “Kültür emekçileri Gazze’nin yanında” yazılı pankartlarla işgal etti. 

Müzisyen Roger Waters, fırsat bulduğu her alanda Gazze’ye desteğini sunmaya devam ediyor.

New York’taki Guggenheim Müzesi, sekiz sanatçı ve kültür çalışanının müzede Gazze’ye destek için eylem yapması ve pankartlar açmasının ardından geçici olarak ziyarete kapatıldı. 

Eurovision Şarkı Yarışması da büyük bir kriz yaşadı. İsveç’in Malmö kentinde 11 Mayıs’ta gerçekleştirilecek yarışmada yer alacak Belçika, Portekiz, İngiltere, İrlanda, İsviçre, Norveç, Danimarka, Litvanya, Finlandiya ve San Marino’yu temsil edecek müzisyenler, İsrail’in yarışmadan men edilmesini istedi. Organizasyon bu talebi karşılıksız bıraktı. Ancak şarkıcı Eden Golan’ın seslendireceği ‘October Rain’ (Ekim Yağmuru) adlı şarkının sözleri değiştirildi.

Oscar Ödülleri’nde ‘The Zone of Interest’ filmiyle ‘En İyi Yabancı Film’ ödülünü kazanan İngiliz yönetmen Jonathan Glazer, o gece sahneden ‘Gazze’ diyen tek isimdi. Yönetmen, Auschwitz’te geçen Holokost filmiyle bu ödüle değer görülmüştü. Konuşması salonda alkışlansa da yarattığı tartışma bir hayli uzun sürdü. Kimileri, Yahudi yönetmeni kendi kimliğine sahip çıkmamakla eleştirdi. Bir kısım ise konuşmasına katılmadığını açıkladı. Sinema dünyasından 450’den fazla isim, konuşmaya tepki gösteren bir mektup yayınladı. Auschwitz’te geçen, 2015 yapımı ‘Son of Saul’ filminin yönetmeni László Nemes, Glazer’in konuşmasını eleştirdi. Glazer’a destek olanlar da vardı. Politik filmlerin usta ismi Ken Loach, Glazer’ın cesaretini övdü: “Konuşmasının olası sonuçları olduğunu bildiğine eminim. Ki bu da onu daha da cesur kılıyor. Bu yüzden ona ve çalışmalarına büyük saygı duyuyorum.” Glazer’a destek olmak için açık mektup yayınlayanlar da vardı. Oyuncu Joaquin Phoenix ve yönetmen Joel Coen de imzacıları arasında.

Instagram/ Susan Sarandon

Londra Kitap Fuarı, bu sene 53. yaşını Filistin eylemleri eşliğinde kutluyor. ‘Özgür Filistin için Kitap İşçileri’ ve ‘Filistin Yayıncıları’ grupları fuarın açılış günü nöbet tuttu.

Oscar ödüllü oyuncu Susan Sarandon, Washington’da Gazze’ye destek için düzenlenen bir eyleme katıldı. Her fırsatta da sosyal medya hesabından paylaşım yaptı, “Filistin’in yanındayım. Herkes özgür olana kadar kimse özgür değildir” dedi. Bu sözler üzerine çalıştığı menajerlik şirketi, bağlarını kopardıklarını duyurdu. Sarandon ölüm tehditleri aldığını açıkladı ve yeni bir açıklama daha yaptı: “Kendimi ifade etme şeklim çok kötüydü. Söylediklerim Yahudilerin yakın zamana kadar zulme yabancı olduğunu ima ediyordu, oysa durum tam tersi.”

Venedik Bienali’yle devam edelim. Sanat dünyasından bir grup, İsrail’in bienalden men edilmesi için imza kampanyası başlattı. Bienal yönetimi, Filistin’de yaşananlara karşı sessiz kaldığı eleştirildi. Kampanyaya 8 binden fazla sanatçı imza attı. Ancak İtalya Kültür Bakanı Sangiuliano, İsrail’in bienale katılacağını açıkladı ve imza kampanyasını ‘utanç verici’ diye yorumladı. Bienal, ‘Foreigners Everywhere’ (Yabancılar Her Yerde) temasıyla Adriano Pedrosa küratörlüğünde geçen hafta başladı. Yıl sonuna kadar devam edecek etkinlikte şu an birçok ülkenin pavyonunda Filistin’e destek veren eserler yer alıyor. Ayrıca İsrailli sanatçı Ruth Patir, bienalden çekildi ve İsrail'in saldırılarını eleştirirek acil ateşkes çağrısında bulundu. Yazar Margaret Atwood da savaşın etkileri hakkında yeni bir protesto şiiri yazdı. Şiir, bienaldeki bir sergide izleyicilerle buluştu. ‘Savaşın Felaketleri: Bir Devam’ başlıklı şiirde Atwood, “Kimse geri gelmiyor” diyor.

74. Berlin Film Festivali de protestolara sahne oldu. İsrailli ve Filistinli yönetmenlerden oluşan bir kolektif tarafından yönetilen ‘No Other Land’ (Gidecek Yer Yok), ‘En İyi Belgesel’ ödülünü aldı. Sahneye çıkan yönetmenler Gazze’ye destek verdi. Yönetmenlerden Kudüslü gazeteci Yuval Abraham’ın konuşması her ne kadar salonda alkışlansa da sosyal medyadan hedef gösterildi. Öyle ki yönetmen, konuşması nedeniyle İsrail’deki televizyon kanallarında antisemitizm suçlamasıyla hedef gösterildiğini, ölüm tehditleri aldığını açıkladı. Ama geri adım da atmadı, “Söylediğim her şeyin arkasındayım” dedi.

Filistinli sanatçı Fathi Ghaben, 77 yaşında hayatını kaybetti. Ülkesinin Van Gogh’u olarak anılan, hayatı boyunca kendini Filistin direnişine adayan sanatçının tedavi için yurtdışına çıkamadı. Filistin Kültür Bakanlığı, Ghaban’ın Gazze’deki ilaç ve oksijen eksikliği nedeniyle tedavisini tamamlamak için yurtdışına gitmesi gerektiğini, ancak işgal yetkililerinin ayrılmasına izin vermediğini söyledi.

PEN Amerika Ödülleri töreni iptal edildi. PEN Yazarlar Derneği, Gazze’ye yönelik tutumu nedeniyle en başından beri yazarlar tarafından eleştiriliyor, sessiz kalmakla suçlanıyordu. Öyle ki sanatçılar birçok etkinliğe katılmayacaklarını duyurdu. Dünya Sesleri Festivali, bunlardan biriydi. PEN Amerika, durumu tersine çevirmek için uğraştı -ya da öyle görünmek için göstermelik adımlar attı mı diyelim?- Filistinli yazarlar için acil durum fonuna yaklaşık 100 bin dolar ‘önemli bir finansal katkı’ yaptıklarını açıkladı, yazarları ortak bir platformda buluşmaya davet etti. Belli ki bu adımlar yazarlar tarafından yeterli ya da samimi bulunmadı ve 29 Nisan’da New York’taki The Town Hall’da yapılacak ödül töreni iptal edildi. Çünkü bu sene aday olan 31 yazar ve çevirmen adaylıktan çekildi.

Filistinli romancı, şair ve eğitimci Heba Abu Nada, 20 Ekim’de Gazze’de bir İsrail hava saldırısı sırasında yaşamını yitirdi. Filistinli yazar, gazeteci ve fotoğrafçı Yousef Dawas, 14 Ekim’de İsrail’in Gazze'nin kuzeyine düzenlediği hava saldırısında öldürüldü. Şair Saleem Al-Naffar, 7 Aralık’ta ailesiyle birlikte kaldığı evde bir hava saldırı sonucunda hayatını kaybetti. Mohammad Abdulrahim Saleh, 10 Ekim’de yine bir hava saldırısıyla öldürüldü. Kuzey Gazze’deki mülteci kampında doğup büyüyen Salih, sadece 21 yaşındaydı. Hayatını kaybeden yazar, şair ve romancılar hakkında ayrıntılı bilgi ve eserleri için burayı ziyaret edebilirsiniz.

gündem

Fotoğraf: Anka

İYİ Parti’nin yeni genel başkanı, 611 delegenin oyunu alan Müsavat Dervişoğlu oldu. Üçüncü turda tamamlanan seçimde Koray Aydın, 548 oyda kaldı. Dervişoğlu, kurultayda “Bedeli ödeme sırasında en önde karşınızda duruyorum” diyerek veda konuşması yapan Akşener’in destek verdiği adaydı. İttifaksız girdiği yerel seçimde Türkiye genelinde yüzde 3.77 oy oranına ulaşan İYİ Parti, 81 ilde sadece Nevşehir’de seçimi kazanabildi.

Balıkesir Gönen’de ormanlık alanda bulunan kemik parçalarının, aylardır aranan ekonomist Korhan Berzeg’e ait olduğu netleşti. Kemiklerden alınan DNA örnekleri, Berzeg’in eşi ile İngiltere’de yaşayan kızı Nisa Berzeg’ten alınan DNA örnekleri ile eşleşti. Alanda, Berzeg’a ait kimlik, kredi kartı, kıyafet de bulunmuştu. 316 gündür haber alınamayan Berzeg’le birlikte yürüyüşte olan köpeği Tina, 79 gün sonra eve dönmüştü. 

Adıyaman’da bir polis, karakolda amirlerine ateş açtı. İki amirin hayatını kaybettiği açıklandı. 

Arda Güler’in Real Madrid’in galibiyet golünü kaydettiği Real Sociedad maçının özeti ve Fenerbahçe-Beşiktaş derbisinin özeti.

bir foto

Şeriban Alkış

Bulanık. Fotoğrafın konusu, arka plana; taksinin sarısı, beton zeminin grisi kentin gölgelerine karışmış. Anlaşılması zor, ama belki de bariz bir kesinliği sunan bir ‘izlenim’. Aleksandr Babarikin’in fotoğraftaki amacı soyutlama, bulanıklaştırma, çarpıtma ve yansıtma yöntemlerini kullanarak izleyicinin kendi deneyimini oluşturması: “Bir şey ya da biri hakkında, bilinçli düşünmeden ya da çok az kanıta dayanarak bir fikir ya da duygu yaratmak.”

Aslen Belaruslu bir yazılım mühendisi olan Babarikin, 2020 yılında New York’a taşındı. Telefonuyla fotoğraflar çekiyordu ve fotoğrafın kendisini ifade edebilecek bir araç olduğunu fark edince ilk fotoğraf makinesini aldı. Fotoğraf, yeni taşındığı şehrin sakinlerini, ritimlerini ve Belarus’tan çok farklı olan bu dünyanın bağlamını tam olarak anlamak için bir araç oldu onun için.

Fotoğrafçılığını empresyonizm ile soyut ifadenin bir karışımı olarak tanımlan 27 yaşındaki Babarikin’e göre çalışmaları da nostalji ile fütürizm temaları arasında bir yerde. Fotoğrafçılığın ‘sanatsal akım’ kısmında ise resim sanatına öykünüyor. Özellikle Fransız empresyonizmini takip ediyor, fotoğrafçılığında etkili olan iki ressam Edgar Degas ve Édouard Manet; fotoğrafçılardan ise Saul Leiter. Bugüne dek onu en çok etkileyen şeyin ise Arkhyp Kuindzhi’nin 1895 tarihli ‘Landscape. Steppe’ eserinin olduğunu söylüyor. Kendi çalışmaları arasında en önemli bulduğu da yine tabiat temalı. Zaten hiç bıkmadığı yer sorusuna da ‘sonsuz çayırlar ve bozkırlar’ cevabını veriyor, her şeyden uzaklaşmak istediğinde de kendisini çayırların ortasında buluyor. Ona göre iyi bir fotoğrafçı olmak için gerekli meziyet ‘tek başınalığı sevmek’.

Zira fotoğraf, hem çekim esnasında hem de masa başında uzun süreler geçirdiği belli olan görüntüleri işleme sırasında yalnız kalmayı gerektiren bir şey. Ancak fotoğraf yolculuğunda yalnız olmadığını ve hemen hemen aynı zamanda fotoğraf çekmeye başladıkları, onu çok etkileyen fotoğrafçı arkadaşının da etkisini yadsımıyor: “Anastasia olmasaydı fotoğrafçılığım şu anki gibi olmazdı.”

Tekniğini merak edenler için: fotoğrafları Fujifilm X100V ile çekiyor, görüntüleri Capture One’da işliyor, çoğunlukla 1/4-1/8 enstantane hızlarını kullanıyor, bazen de çeşitli merhemler ve kremler sürdüğü plastik ve cam parçalarının arkasından fotoğraflarını çekiyor. Bazen bir fotoğrafı çekmek için bir yerde saatlerce beklediğini, görüntüyü işleme sürecinde ise aylar harcadığını söylüyor.

📸 Daha fazla fotoğraf.

pazar önerileri

‘NPR Music Tiny Desk Concert’ kaydı: ‘Hauschka’

Kapsül’ün İstanbul Film Festivali seçkisi: (1), (2) 

‘Foçateyn –Foça’nın Büyük Dönüşümü’ kitabının yazarı Emre Erol anlatıyor: "Foça’nın 'Kara Haziran'ı İstanbul’un 'Kara Eylül'ü gibidir."

Harita: Türkiye’deki antik kentler.

Serdar Kuzuloğlu’nun podcasti ‘Haddini Aşan Yaşam Rehberi’ bölümü: ‘Zamanı Neden Yönetemiyoruz?’

Altı bölümlük BBC belgeseli (Türkçe altyazılı): ‘The Death of Yugoslavia’ 

Fotoğrafçı ve kuş gözlemcisi Alper Tüydeş anlatıyor: 'Çevrenizdeki kuş seslerini tanıtan uygulama Merlin'

Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Sarı Melekler şampiyon: Mutluluk merkezi’, Kültür: ‘Dans et, alkışla ve tekrarla’, Günlük Doz (26 Nisan): ‘Uçurum’, Business: ‘Societas non grata: TikTok’