Sayı: 135 - Ortalama okuma süresi: 7 dakika (1.752 kelime)

‘Anavarza Muhafızı’

Yazı ve fotoğraflar: Can Erok

Adana’nın insanın tenine değdiğinde can yanması hissettiren sıcakları geçtikten sonra, klima bulunan kapalı yerlerden çıkmaya cesaretinizi topladığınızda gezmek için Anavarza Antik Kenti’nin yolunu tutarsınız. Kentin restore edilmiş büyük kapısından içeri girdikten sonra uzunca bir cadde karşılar sizi. Sağda ve solda sıralanmış tarihî eserlerden oluşan bu caddede güzelce bir yürüdükten sonra yukarıya bakıp kentin etrafını kaplayan dağın üstünde Anavarza Kalesi’ni görürsünüz. MÖ 19. yüzyılda inşa edilmiş bu mistik kenti gezdikten sonra dönüş yoluna çıktığınızda antik kentin hemen yanında yer alan Dilekkaya Köyü’nün içinde, kahveden sağa dönüp mavi kapılı iki katlı bir evin bahçesinde duran Lahitlere bahçe hortumuyla su tutup sonra çalı süpürgesi ile temizleyen Şükriye Arıkanlı’yı görürsünüz. Gördüklerinize anlam verebilmek için arabadan inip bahçeye girdiğinizde sanki bir açık hava müzesine girmiş gibi hissedersiniz. Ancak bu işte bir terslik olduğu hissine kapılır insan. 

Türkiye’de yaşayan herkes gibi geçim kaygıları ile boğuşan Şükriye Arıkanlı’nın sırtında bir de Roma döneminden kalma lahitler ve sütunların yükü var. Anavarza Antik Kentinin bekçisi olan anne ve babasının üniformalar ile çekilen fotoğraflarını, anne ile babası hakkında dönemin gazetelerinde çıkan kupürleri sakladığı mavi dosyasının jelatin sayfalarını gösteriyor Şükriye Arıkanlı: “1964’te çocuk çoğaldığı için anneme, kayınvalidesi artık evinizi yapın diyor. Annemle babam sırt sırta verip bahçenin toprağını tertemiz ediyorlar. Tabandan balık mozaikleri çıkıyor. Temel için kazdıkça taş çıkıyor. O taş senin bu taş benim derken bir tüm kapak buluyorlar. Tavuklarını 15 liraya satıp yol parası yapıp Adana Valisi’nin yanına gidiyorlar, biz bir mozaik bulduk, durumumuz fakir, buraya bildirmek istiyoruz’’. Arıkanlı’nın annesi Hatun Dilci, ‘Anavarza Muhafızı’ olarak biliniyor. 

Cenazesi olduğunda bile evinin bahçesinde bulunan tarihî eserleri bırakıp gidemeyen Şükriye Arıkanlı, 1975 yılında Adana’nın Kozan ilçesine bağlı Dilekkaya köyünde doğdu. Anne ve babası, sahibi oldukları araziye ev yapmak için temel kazarken birçok tarihî eser buldu. Dönemin Kültür Bakanlığı yetkilileri ve Adana Valiliğine haber vermeleri sonucunda bahçelerinden çıkan tarihî eserlerin birçoğu Adana Arkeoloji Müzesi’ne götürüldü. Bir kısmı ise evin bahçesinde bırakıldı. Arıkanlı’nın anne ve babasına 1969 yılında Anavarza Antik Kenti’nin bekçiliği görevi veriliyor, uzun yıllar boyunca tarihî sit alanını definecilere karşı koruyorlar. Bugün hâlâ eşi ve iki çocuğu ile o evde oturan Şükriye Arıkanlı, gönüllü olarak eserleri koruyor. 

Şükriye, rüyalarında bile bahçelerinden çıkan Tethys mozaiğini görüyor. “Dönemin Adana valisi, anneme, ‘Sen bize Anavarza Kralı’nın kızını buldun, dile bizden ne dilersen’ demiş. Annemler de akıllı insanlara danışmış, o insanlar bekçilik isteyin demişler. Vali beyin kafasına yatıyor, bunları karı koca bekçi yapıyorlar. Polis elbisesi gibi elbiseler, silah, dürbün ve telsiz veriyorlar. Anavarza’nın hiçbir yerine ev yaptırmayacaksınız, ağaç diktirmeyeceksiniz, ağaç kestirmeyeceksiniz, çivi çaktırmayacaksınız ve taş sattırmayacaksınız diyor. Bu sefer annem ve babam köylüler ile karşı karşıya geliyor. Babamın kafasında her yeri kırıktı.”

Her gün akşamüstü saatlerinde eline bahçe hortumunu alan Şükriye Arıkanlı elinde çalı süpürgesi ile lahitleri temizliyor. Anne ve babasından boşalan bekçi kadrosunun kendisine verilmesini istiyor. Hâlihazırda tarihî eserlerin korumasını ve bakımını yapıyor, bu yüzden de bekçilik kadrosunu hak ettiğini söylüyor. “Bahçemizde lahitler, levha taşları, mezar taşları, Anavarza Kralı Septimus Severus’un resmi var. Aslanlı su taşları, mozaikler var” diyerek bahçesindeki açık hava müzesini anlatıyor. 

Yaşar Kemal’in Anavarza’ya gelerek bahçelerinde İnce Memed kitabının bir bölümünü yazdığını anlatan Şükriye Arıkanlı, “Yaşar Kemal misafirimiz oldu, burada kaleme almak onun hoşuna gidiyordu. Kale manzarası var, mozaik manzarası var, ilham geliyor diyordu. Yaklaşık 10 gün bizim evimizde kaldı. Daha sonra ara ara hep ziyaretimize geldi’’ diyor. Yaşar Kemal’in ‘Yılanı Öldürseler’ romanından uyarlanan, başrolünde Türkan Şoray’ın oynadığı romanla aynı ismi taşıyan ‘Yılanı Öldürseler’ filminin açılış sahnesi Şükriye Arıkanlı’nın aile evinin bahçesinde bulunan Tethys mozaiğinin üstüne çekilmiş. 

Şükriye Arıkanlı, annesi Hatice Dilci’nin Türkiye’nin ilk kadın bekçisi olduğunu, görevini çok iyi yaptığını, annesinin bir çok plaket ve teşekkür belgesi aldığını söylüyor ve ekliyor: “Annem törenle emekli oldu. Adana’da görevli bütün üst düzey yöneticilerin katıldığı bir tören yapıldı. Silahını ve telsizini teslim etti, bir tek üniforması kaldı. Şimdi onu hatıra olarak saklıyoruz. Annem bu eserlerin bizden hep daha kıymetli olduğunu söylerdi.” Şükriye de tüm hayatını Dilekkaya Köyü’nde geçirmek istiyor: “Annemin vaadi vardı, sen buraya sahip çık diye. Taşlar olduğu sürece, burası müze olduğu müddetçe buradayız.”

gündem 

Fotoğraf: Depo Photos

Japonya’da düzenlenen Paris 2024 Olimpiyat Elemeleri’nde B Grubu’nda yer alan A Millî Kadın Voleybol Takımı, ikinci maçında Bulgaristan’ı 3-0 mağlup etti. İlk maçında Porto Riko’yu aynı skorla mağlup eden millîler, üçüncü maçında 19 Eylül Salı TSİ 07.00’da Peru ile karşı karşıya gelecek.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Avrupa Parlamentosu’nda kabul edilen Türkiye Raporu’nu, ‘ilişkileri koparma’ gayreti olarak yorumladı: “Avrupa Birliği'nin Türkiye'den kopuş hamlelerini yaptığı bu dönem içerisinde biz de bu gelişmeler karşısında değerlendirmelerimizi yaparız ve bu değerlendirmelerden sonra da Avrupa Birliği ile gerekirse yolları ayırabiliriz.”

İzmir’in Menderes ilçesindeki orman yangınına müdahale eden yangın söndürme helikopteri, su almaya çalıştığı sırada Tahtalı barajına düştü. Helikopterde bulunan bir mürettebat kurtarıldı, diğer üçünü arama çalışmaları ise sürüyor.

Galata Köprüsü’nde başlatılan güçlendirme ve bakım çalışmaları, planlanan tarihten 5 gün önce tamamlanarak çift yönlü olarak trafiğe açıldı.

Kapsül Genel Yayın Yönetmeni Emrah Temizkan ile Paraşüt Kitap kurucu ortağı Eda Doğançay, dün akşam düzenlenen törenle evlendi. Kapsül ekibi olarak mutluluklarının daim olmasını diliyoruz.

bir foto 

Şeriban Alkış

Bu köşeyi yazarken sevdiğim şeylerden biri haritalara bakmak. Bir fotoğrafın çekildiği sarp kayalıkları, geniş ovaları, karbeyaz dağları, beton beton sokakları; mavi, yeşil, siyah, kahve gözlerin baktığı yerleri şöyle bir tarıyorum. Şimdilik yalnızca İstanbul, Londra ve Aarhus’un detay detay açılan katlamalı haritalarından var bende. Gerisi internet. Siz de haritalara bakıyor musunuz?

Bu hafta ABD’nin Colorado eyaletindeki bir ovaya gidiyoruz. “Sarp kanyonlar, yatık ormanlar ve engebeli zirveler tarafından korunan bir vadi.” Fotoğrafçı Trent Davis Bailey, memleketini böyle tarifliyor. ‘The North Fork’ isimli fotoğraf serisinde vadinin zamansız ve ruhani dünyasına, samimi ve hassas (kırılgan da sanki) bir bakış atıyor.

Çocukluğunda, akrabalarını ziyaret etmek için gittikleri ‘uzaktaki köy’, ona hep özgürlük ve macerayı çağrıştırırmış: “Kuzenlerimin dünyasına hayran kalırdım ve onların özgürlüklerini kıskanırdım. Sanki, hem heyecan verici hem de dehşet verici, hiç bitmeyen bir maceranın içindelermiş gibi görünüyordu. Ve bana göre en çarpıcı olanı, sanki bu, tüm aile tarafından paylaşılan bir deneyimdi.”

Bailey’i bu ‘cennet aleminden’ uzaklaştıran, babasıyla amcasının husumeti. Yıllar geçtikçe zihninde mistik bir yere dönüşen The North Fork’a neredeyse 20 yıl sonra yeniden gidiyor ve bir fotoğraf serisiyle bu yeri yeniden keşfediyor.

📸 Daha fazla fotoğraf. 

bir foto’nun şarkısı: Aslında, şarkıyla aynı isme sahip filmin soundtracki, Pierre Lapointe ve Fishbach’ten ‘L’origine du mal’: “Dans nos yeux y a des sourires, de beaux et joyeux souvenirs”

tenis

Fotoğraf: Depo Photos

Bir şampiyonun portresi

Alp Ustaoğlu

ABD Açık finali sona ermiş, Daniil Medvedev’i 3-0 yenen Novak Djokovic şampiyonluk kutlaması yapıyor. Ailesi ve ekibi ile gözyaşları içinde bütünleşiyor. Kupa seremonisi öncesi Djokovic tarafında kortta müthiş bir sevinç ve coşku havası var. Sporla veya tenisle hiç alakası olmayan birine bu görüntüleri seyrettirseniz size, ailesine sarılıp ağlayan tenisçinin ilk şampiyonluğunu kutladığını söyleyebilir. Halbuki Djokovic geçen pazar 24 tanesi Grand Slam olmak üzere toplamda 96. tekler şampiyonluğunu kazandı. 24. şampiyonluğu sanki ilk şampiyonluk gibi kutlamak… İşte bu başka bir seviyede olmayı gerektiriyor. Michael Jordan, Kobe Bryant, Usain Bolt, Serena Williams veya Messi gibi Djokovic de aynı kulüpte bulunuyor, bunlar başka türlü insanlar…

Djokovic’in başarı sırları

Tabii ki böylesine bir şampiyonu ortaya çıkaran bir formül var, bunun da en önemli bileşeni yaşam tarzı… Djokovic, ailesi ve yakın çevresinden oluşan bir kalenin içinde yaşıyor. Kale tanımı tabii ki mecazi anlamda ama yıllar içerisinde oluşturduğu duvarlar onu dış etkenlerden koruyor. Eşi, çocukları, annesi, babası, kardeşleri ve yakın çevresinden oluşan bu duvarları çok sevdiği Sırbistan toprakları ve halkı tamamlıyor. Kalenin içinde sorun olmadığı sürece Djokovic başka bir şeyi çok fazla dert etmiyor çünkü hayatta her şeyin çözümü olduğunu biliyor. 

Djokovic kariyerinin ilk dönemlerinde de hep parlak bir oyuncuydu ancak bugünkü görüntüsünden daha uzaktı. Sırp oyuncunun 2010 sonrası geçirdiği değişimler onu bugünlere getirdi. Djokovic gibi üst düzey tenisçilerin oyunlarında yüzde 1’lik bir değişiklik bile yapsanız bu oran oyuncuya çok daha büyük bir değişim olarak yansıyor. Kortta belirli silahlarınız varsa bunları ihtiyaç anında çıkarıp kullanabilirsiniz. Kimi oyuncunun en büyük kozu servisidir kimininse çabukluğu ve atletik oyunu. Djokovic ise zaman içinde her eksik noktayı tamamlayarak teniste olabilecek tüm silah ve kozlara sahip oldu. Hâlihazırda elinde olan atletik ve kort içi hızını daha da arttırdı. Daha kolay ve eforsuz puanlar kazandıran servisini 30 yaşından sonra geliştirdi. File önü oyunu aynı şekilde 30 yaşından sonra daha etkili bir hâle geldi. Böylece maç içinde enerjiyi daha efektif kullanabildi ve daha az yoruldu. Djokovic akla gelebilecek tüm departmanlarda yüksek bir noktaya çıkarak bütün bunları atletik yapısı ile birleştirdi. Günün sonunda Roland Garros gibi ‘kırıcı’ bir turnuvanın finalinde, Stefanos Tsitsipas gibi kendisinden 14 yaş küçük bir tenisçiye karşı 2-0 geriden gelip şampiyon olan, ondan 16 yaş küçük Carlos Alcaraz’ı toprak kortta ‘perişan eden’ bir oyuncu ortaya çıktı.

Ancak asıl değişim mental tarafta gerçekleşti. Djokovic, yıllar içinde en büyük probleminin sabırsız ve gergin yapısı olduğunu fark etti. Bu yapısından dolayı uzun bir dönem özellikle büyük puanları iyi oynayamıyordu. Tenis ise tamamen mental bir oyun, özellikle belirli bir seviyeden sonra tenisçileri ayıran en önemli fark zihinsel güç oluyor. Bu tarafının üzerine giden Djokovic odaklanma ve bozulmama konusunda mental olarak çok ilerleme kaydetti. Korku ve öfke gibi kavramları elinden geldiğince kendinden uzaklaştırdı. Özellikle meditasyon konusunda ciddi şekilde uzmanlaştığını da söyleyebiliriz. Bugüne geldiğimizde ise Sırp oyuncunun başarısında ‘önemli puanların’ büyük bir yer tuttuğunu görüyoruz. Rakip kim olursa olsun bu puanlarda daha iyi oynuyor, çift hata yapmıyor ve çok daha iyi odaklanıyor. Majör turnuvalarda oynadığı son 18 tie-breakin 17’sini kazanması da bu değişimin ve odaklanmanın bir göstergesi. Arkasına aldığı 96 şampiyonluk, onlarca final ve  ‘nasıl olsa bir şekilde yaparım’ duygusunun güveni ile mental anlamda da rakiplerini eziyor. Kitabında da dediği gibi “Bugün bu maça şu anki en önemli şeymiş gibi odaklanabilirsen, o zaman mümkün olan en iyi sonucu elde edeceksin.”

Meşhur Djokovic diyeti 

2010 yılında gluten hassasiyeti olduğunu anlaması ve diyetini baştan organize ederek bambaşka bir gastronomik hayata başlaması Djokovic’in hayatında çok önemli bir yer tutuyor. Ailesinin pizza salonu olması da kaderin başka cilvesi olsa gerek. Sırp oyuncu gıda bilimi ile beraber genel tıp, psikoloji gibi tüm bilim dallarından fazlasıyla faydalanıyor. Ancak bütün bunların yanında Djokovic’in alternatif tıbba olan ilgisi de çok fazla. Bu konuları çok araştırdığı ve kendi üzerinde de uygulamalar yaptığı biliniyor. Alternatif tıp konusunda çok da eleştiri alan Djokovic’in genel vücut durumuna ve kendisinden 10-15 yaş küçük oyuncular karşısındaki fiziksel performansına baktığımızda Sırp oyuncunun kesinlikle çoğu şeyi doğru yaptığını söyleyebiliriz.

pazar önerileri

• Cümbüş Cemaat ile Selin Sünbültepe’nin yeni teklisi: ‘Meyhaneci’ 
• Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Modern Türk futbolunun kurucu miti: 24 Ocak-12 Eylül-Özal’, Kültür: ‘Yaz biterken: Arkeoloji, dünyanın zaman yolcuları ve tarihi kazımak’, Günlük Doz (15 Eylül): ‘Kontrollü değişim’, Business: ‘Google sanık sandalyesinde’
• Johatsu nedir?: Japonya’da her yıl 90 bin kişi hakkında kayıp ihbarı veriliyor. İnsanlar neden ‘buharlaşıyor?’
• Mahsa Amini’nin annesi, ölümünden bir yıl sonra ilk kez kızını anlatıyor: “Sessiz ızdırabımızın cenneti sarsacak güçte olduğuna eminim” 
• 4Bir4Bir videosu: A Millî Kadın Voleybol Takımı oyuncusu Gizem Örge’nin hikâyesi.
• Yakın İlişkiler podcasti bölümü: ‘Sonbaharı güzel geçirmeyi ben nereden bileyim?’