Sayı: 140 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.513 kelime)

Mecburi gurme: Yani biz!

Seçil Türkkan

Elimizde dört başı mamur kalan tek sosyal aktivitemiz: yemek yemek! Artık dışarıya da ‘çıkamadığımıza’ göre yediklerimizi yemek yarışmaları aracılığıyla izliyoruz. Sonra temizlik yapmaya gerek olmadan evde ‘dışarıda yeme’ aktivitesi yani. Hepimiz mecburi gurme ve şefiz!

Herkes yemek yiyor ve bu konuyla doğrudan bir bağ kurabiliyor. Ne yediğimizi izlemekten bahsediyoruz. Kamusal alan daralıp hayat pahalılığıyla kemerler sıkılınca, sevdiklerimizle yapabileceğimiz elimizde kalan tek ve makul etkinlik yemek oldu. Artık sosyal medyadaki her adım basit, evde yapılabilecek tarif dolu. Yemeğe gidiliyor ya da yemek pişiriliyor. Bu hâlimizi pekiştiren bir başka şey ise yemek programları; onları seviyoruz! 

Hulu dizisi ‘The Bear’

Yorgun geçen bir günün ardından bacaklarımızı uzatıp ekranda yapılan bir yemeği izlemek, eleştirileri dinlemek, kendi masalarınız için notlar almak, kavga anını beklemek bir çoğumuzun gizli ya da açık seçik tutkusu. 2013 yılında yapılan bir araştırma yemek yarışması izleyicilerinin çoğunun yemek yapmadığını ortaya koyuyor. Yani yüzde yüzlük kafa boşaltma aktivitesi. Hepimiz mecburi gurme ve şefiz! 

Dünyada 1940’lara kadar pek çok yemek programı radyolardan yayınlanıyordu. 1946’da, II. Dünya Savaşı’nın bitimiyle İngiltere’de yayınlanan ‘Cookery’, yemek konusundaki ilk televizyon programı oldu. Hatta bu özelliği ile Guinness Rekorlar Kitabı’na da girdi. Ardından bu çılgınlık 1993 yılında Japonya’da başlayan ve beş çeşit yemeği 1 saat içinde pişiren şeflerin yarıştığı ‘Iron Chef’ ile başlamış oldu. Bu format ABD’ye de satılınca bu çılgınlığın önü alınamadı.

Tüm dünyada yıllardan bu yana popüler olan, yapımcı ve sunucularına gerçekten çok para kazandıran bu alana olan tutkumuzun sebebini psikologlar, ‘tatmin edici bir düzen ve tamamlanma duygusu sağlaması, karmaşık hayat akarken öngörülebilirlik ihtiyacını karşılaması’ gerekçeleriyle seviyor olabileceğimizi anlatıyor. Sonrasında temizlik yapmaya ihtiyaç olmadan bir tür ‘dışarıda yeme’ aktivitesi yani. 

Bazen izlemek zor çünkü karşınızdakiler yerken, siz sadece izleyicisiniz. Nörobilimci Dr. Rachel Herz, yemek programlarının eğitici unsurunu hatırlatıyor. Kişilerin bu programlarda gördüklerini hayata geçirse de geçirmese de, yine de öğrendiğini söylüyor. Ayrıca izleyicilerin izleme sırasında daha çok ‘abur cubur’ yediğine yönelik kanıtlar olduğunu da belirtiyor. 

Türkiye'nin yıldızları: MasterChef ve Yemekteyiz 

İngiltere kökenli aşçılık yarışması ‘Masterchef’, Türkiye’de ilk kez 2011 yılında Show TV’de yayınlandı. Şu an yayında olan jüri üyelerinin hiçbirinin yer almadığı program, 13 bölümlük ilk sezonunun ardından sona erdi. 

TV8’in 2018’de Mehmet Yalçınkaya, Somer Sivrioğlu ve Hazer Amani’den oluşan jüri üyeleriyle ekrana koyduğu Masterchef, 2019 yılında Amani’nin yerine gelen Danilo Zanna’yla yolculuğuna devam ediyor. Yarışma, yayınlandığı akşamlarda tüm reyting gruplarında ilk üçte yer almayı başarıyor. YouTube kanalındaki abone sayısı 1.33 milyon.

İlk kez 2008’de Show TV’de yayınlanmaya başlayan ve profesyonel olmayanların yarıştığı Yemekteyiz ise Zuhal Topal'ın sunuculuğuyla devam ediyor. Program artık yarışmacıların evlerinde değil, sabit stüdyo olarak kullanılan bir villada çekiliyor. 

Yayınlandığı ilk yıl hazırlanan bir haberde sosyolog Prof. Dr. Nilüfer Narlı, “Kitap okuma oranının az olduğu ülkelerde böyle programların tutması olası” diye yorumlamış programın başarısını. Diğer sosyologlar ise ‘reality şov’ ve ‘izleyicilerin yarışmacılarla özdeşlik kurması’ yorumlarını yapıyor. Yine sosyolog Zafer Yenal ise kamusal alanın daraldığı zamanlarda özel alanlara olan ilginin yükseldiğini ve yarışmanın da bundan payını aldığı görüşünde. 

Şimdi bakınca, ilk yayınlanışından bugüne aradan geçen 15 yılda daha önceden izlemediğim bu yarışmalara evlerinde kapsamlı kütüphanesi olanların da bağlanmasında başka bir nokta olduğunu düşünüyorum: ekonomik kriz. 

Heyecan veren format ve kişilikler 

Bütün bu yarışmalar reyting temelli oldukları için en heyecan verici format da yıllar içinde edinilmiş oldu. Yemekteyiz’in orijinali de İngiltere’den, ‘Come Dine With Me’ isimli yarışmadan geliyor. Burada temel olarak beş ayrı karakterin yarıştığı bir alan olarak düşünebiliriz. Adaylar, 150 dakika içinde beş çeşit yemeği yapıyor ve başvuru aşamasından sonra mülakata tabi tutuluyor. Burada stresi yaratan esas şey, yarışmacıların karakterlerinden kaynaklanan çatışmalar.

Son yıllarda masada bir tür çeşitliliğe özen gösteriliyor: En az iki erkek olması, birinin olası eşcinsel, diğerinin ise ‘taşfırın erkeği’ karakteri taşıması. Masada çoğunlukla biri seküler, diğeri muhafazakâr iki kadın yarışmacı yer alıyor. İnsanların baskın, sakin, bilge, farklı olmasına belli ki özen gösteriliyor. Geleneksel bir lezzet olan ‘el açması’ ürünlere ayrı önem verilse ve çoğu zaman yapılanlar “Ama ben el açması yapmıştım”la kendini savunsa da, bu argümanın karşısına gerçek lezzet ve yeni denenmiş şeyler, kişiye şampiyonluğu getirebiliyor. 

Masterchef’te jürinin, Yemekteyiz’de ise sunucunun adaleti sağladığına inanılıyor. Tek ve bir olan elbette bu yarışmalarda da kutsanıyor. 

Şık restoran ayağınıza geldi 

Yarışmacılar farklı mutfak becerilerini sergilerken onları izlemenin çekici yanı, hem zahmetsizce şık bir sofraya konuk olmak hem de yeni şeyler öğrenme fikri. Bu bir bakıma günümüzde şuna da karşılık geliyor; Türkiye’nin şık restoranlarını ziyaret edemeyen büyük kitleler için farklı bir şeyler görme ihtiyacının karşılığı. Gidebilenler için ise eğlence. 

Programdaki jüri üyelerinin profesyonel kariyerleri, verdikleri öğütler ve eleştiriler, ekranda gerçek bir şefle karşılaşmaya imkân veriyor. Böylece izleyiciler yeni tarif ve teknikleri oturduğu yerden öğrenmiş oluyor. Sunucuların yarışmacılara yönelik geribildirimleri, izleyici ve yarışmacı dahil herkesin kulağına küpe oluyor. 

Yarışmacıların hikâyeleri 

Yarışmacıların hayat hikâyeleri ve mutfakla olan ilişkileri hakkında bilgi veriliyor. Bu aynı zamanda bir kişinin hayatını izleme imkânını da sağlıyor. Yarışmacılara ait şeyleri bilmek, bağlanmamızı kolaylaştırıyor. 

Bir tür ortaklık kurma deneyimi, o yarışmayı izleme sebeplerimizi artırıyor. Bunların yanında, sosyal medyanın kullanımı, hem izleyici etkileşimini sağlıyor hem de nispeten daha katılımcı bir profil sunmuş oluyor. Yarışmacıların başarıları veya başarısızlıkları üzerindeki izleyici hissiyatı, programın reytingi üzerinde doğrudan bir etki hâline geliyor.

Lezzet ve görsellik 

‘Tadamıyoruz’ ama yemeklerin sunum kalitesi de bu programları izlemek istememiz üzerindeki bir etmen. Yarışmada görüp evde denemek ya da en kısa sürede sipariş etmek istiyoruz.

Mecburi gurmeliğimiz 

Artık sokağa çıkmak tek başına bir masraf, klasik ama böyle. Bu yarışmalar, uygun fiyata yaratıcı yemekler yapma ve pratik mutfak önerileri sunma rolünü de üstleniyor. Ekonomik daralma nedeniyle dışarıda eğlence seçenekleri sınırlıyken, bu programlar izleyicilere ücretsiz eğlence sunuyor, aile ve arkadaş gruplarının keyifli bir şekilde vakit geçirmesini sağlıyor. 

Ekonomik kriz dönemleri, kuşkusuz insanların yaratıcı mutfak çözümlerine olan ihtiyacının arttığı zamanlar. Yarışmacılar, sınırlı kaynaklarla yaptıkları yaratıcı yemeklerle ilham verebiliyor.

İnsan var oldukça yemeğin büyüsü bitmeyecek. Hepsinden öte, bu bir oyun ve oyun izlemek her zaman güzel. 

gündem

Filistin’le dayanışma için Londra’da toplanan yaklaşık 100 bin kişi, polisin yoğun güvenlik önlemleri altında başbakanlığa yürüdü. (Fotoğraf: Depo Photos)

Mısır sınırındaki Refah Sınır Kapısı’ndan geçen yardım kamyonları Gazze’ye ulaştı. Kapının ne kadar süreyle açık kalacağı bilinmese de 20 kamyonun Gazze'ye girişi için anlaşmaya varılmıştı. Kamyonlarda tıbbi malzemeler de bulunuyor. 

• İsrail, 7 Ekim'deki Hamas saldırılarından sonra Gazze Şeridi'ne götürülen İsrailli rehine sayısının 210 olduğunu söyledi. Filistin Sağlık Bakanlığı, 7 Ekim'den bu yana Gazze Şeridi'nde hayatını kaybedenlerin sayısının 4 bin 385'e ulaştığını duyurdu. İsrail Ordusu sözcüsü Daniel Hagari, Gazze'ye yönelik saldırılarını artıracaklarını duyurdu. İsrail'in yakında Gazze Şeridi’nde kara harekatına başlaması bekleniyor.
• MHP lideri Bahçeli, Gazze’de 24 saat içinde ateşkes sağlanmazsa Türkiye’nin ‘süratle devreye girmesi gerektiğini’ söyledi.

Galatasaray ile Fenerbahçe, 30 Aralık’taki Süper Kupa maçında Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da karşı karşıya gelecek. İki takım, 24 Aralık’ta ise Kadıköy'de lig maçına çıkacak.

• Galatasaray’ın kendi evinde Beşiktaş’ı 2-1 yendiği maçın özeti. Cumhuriyet’in 100. yılı için hazırlanan koreografi.

Hollanda’da çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği hizmeti veren kurumların araştırmasına göre, ‘sonbahar hüznüne bağlı stres’ nedeniyle grip olanların sayısı yükseliyor. Ülkede her dört işe gelmeme nedeninden biri, stres kaynaklı. Sonbahar aylarında ‘stres’ nedeniyle işe gidemeyen çalışanların oranı, yılın diğer dönemlerine göre yüzde 30 daha fazla. 

• Buna çözüm olarak, insanların evden çalışmasına daha fazla izin verilmesi öneriliyor.

İzmir’in Şirince köyü, Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü tarafından ‘Dünyanın En İyi Turizm Köyleri’ listesine girdi. Erzincan Kemaliye ve Antalya-Kaleüçağız köyleri de ‘İyileştirme Programı’na katılmaya hak kazandılar.

Piyanist Fazıl Say’ın İsviçre’de vereceği dört konser iptal edildi. “Migros firması yetkilileri sebep olarak, İsrail-Filistin gerilimi konusunda sosyal medyamda yansıttığım fikirlerimi gösterdiler” diyen Say’ın konserleri, İsviçre merkezli süpermarket zinciri Migros tarafından düzenlenecekti. İsviçre’deki Migros ile Türkiye’deki Migros arasında 1975’ten beri herhangi bir bağ bulunmuyor. 

Müge Dağıstanlı’nın yazısı: ‘Talu çiftinin kaçıştan önceki son daveti’

• Mağdurlar anlatıyor: “Beril daha önce çalıştığı, global bir ajansı da 300 milyon lira dolandırdı ve davası hâlâ sürüyor. 1.2 milyon lira yatıranlar var.”

bir foto

Şeriban Alkış

Yaz bitti. Pencereleri açık tuttuğumuz, balkonlarda sofralar kurduğumuz, güneşlenebildiğimiz son zamanlar bunlar. Yazı, yaz fotoğraflarıyla uğurlayalım. 

Robbie McIntosh’un özellikle Napoli sahillerinden fotoğrafları, denizden çıkıp yenen bir dilim karpuz gibi. Denizin tuzu, karpuzun tatlısı, kum bulaşmış, dağınık, pek temiz değil ama bir o kadar da lezzetli bir an. 

Her şey İskoç fotoğrafçının İtalya’ya taşınmasıyla başlıyor diyebiliriz. Küçükken müzik yapamadığı için ‘yetenek eksikliğini’ bir nevi fotoğraf ile tamamlamaya çalışmış. Sokağa çıkmış ve rastgele fotoğraflar çekmiş. Fotoğrafları, ‘insan’ ve ‘insan olmayan’ olarak tanımladığı iki ana kategoriye ayrılıyor. ‘İnsanlı’ fotoğraflar çok yakın bir mesafeden, ‘insan olmayanlar’ ise mesafeli bir gözlemcinin perspektifini içeriyor. Renkli Napoli fotoğraflarıyla meşhur olsa da siyah beyaz fotoğraf çekmeyi de seven McIntosh “Siyah beyaz, fotoğrafın konusuna odaklanmamızı sağlar. Yanında kırmızı gömlek giyen bir adam varken, ortadaki ABD Başkanını çekseniz bile, herkes ilk önce  kırmızı gömlek giyen adamı fark eder” diyor.

Sokak fotoğrafçılarına tavsiyeleri de var: “Utangaç olmayın, korkmayın. Ama göze çarpmamaya da çalışın. Hızlı ve sessiz olun. Sokağın ritmini hissetmeye ve akışa ayak uydurmaya çalışın. Ne olacağını tahmin etmeye çalışın.”

📸 Daha fazla fotoğraf.

pazar önerileri

• Wax Tailor’ın yeni albümü: ‘Fishing For Accidents (Extended with Instrumentals)’ 
• Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Sansürün ve savaşın gölgesinde ‘Özgür Filistin’ demek’, Kültür: ‘Ölümün hayaleti’, Günlük Doz (20 Ekim): ‘Hayali emeklilik’, Business: ‘Sanarşist’ manifesto’ 
• ‘Tadına Doyulmaz Sohbetler’de Okan Bayülgen, İlber Ortaylı ve Sahrap Soysal konuşuyor: ‘Göçmen Böreği’
• İstanbul’un 1957 yılından renklendirilmiş görüntüleri.  
• Psikiyatr İlker Küçükparlak’ın yazısı: ‘Ruh var mıdır?’
• ‘Ayhan Sicimoğlu ile Renkler’ bölümü: ‘Porto Riko’ 
• Oggusto'dan Gözde Özuğur'un derlemesi: 'Havayı temizleyen 10 bitki'