Sayı: 144 - Ortalama okuma süresi: 5 dakika (1.606 kelime)

Kadıköy'e rağmen Kadıköy 

Seçil Türkkan 

Özgürlüğün daralmasıyla birlikte, bir umut Kadıköy’deyiz. Bundan ne eski ne de yeni Kadıköylüler memnun. Aslında tüm semtler Kadıköylüleşene dek, İstanbul’da hapisiz. 

Son yıllarda Taksim parçalanınca tanıdığım pek çok insan evsiz kalmış gibi oldu. Evsizliği kendine yediremeyenler ise Kadıköy’e göç etti. Bu işin bir yanı. Bir de hunharca Kadıköylü olanlar var ki onlar zaten doğuştan Kadıköylüydü. Ancak bu zorunlu göçle başlayan yarılma artık eğlenmeyi, üretmeyi ve sekülerliği sevenler için şimdi bir sevgi-nefret ilişkisine dönüştü. Bunu anlamak için birkaç kişiden yardım aldım.

Kopma ve kopamama hikâyesi

Fotoğraflar: Unsplash

“Neden Kadıköy ve neden Kadıköy değil?” diye sordum müzisyen Barış Demirel’e. Anlattığı şey bir kopma ve kopamama hikâyesi: “Kadıköy doğup büyüdüğüm, ortaokulda ve lisede okuldan kaçıp sürttüğüm, şu zamana kadar neredeyse her yerinde anılarım olan, 35 senedir en iyi bildiğim yer. Sürekli farklı kılığa giren, değişen, kalabalık, çok kalabalık ama şu anki Taksim gibi de değil, eski Taksim’in yenisi gibi hiç değil. Eski sakinliğini, cumartesi akşamı bir mekânda 20 kişiyi gördüğümde kalabalık hissettiğim günleri özlüyorum. Gerçekten bir ferahlığı vardı. 

Şimdiyle kıyasladığımda ‘ada sakini’ olmak gibiydi Kadıköy’de yaşamak. Nostalji ile alakası yok, şu an iş ile ilgili bir durum yoksa Kadıköy'e ‘inmiyorum’ bile. Merkezinden taşınalı dört sene oldu. Manzaraya bakınca, “İyi ki taşınmışım” diyorum. Şu an Kadıköy'ün merkezine çok yakın bi yerde ikamet ediyorum. Artık eğlenebildiğim, diğer semtlere oranla daha keyifle dolaşabildiğim ve biraz sosyalleşebildiğim en uygun yer Kadıköy kaldı. Başka yer yok gibi. Kadıköy de başka bir yer oldu zaten. Tamam, napalım; sıtmayı seçiyorum.”  

‘Kadıköy çünkü, ama mahalleciliği sevmiyorum’ 

X’te yaptığım bir ankette de “Neden Kadıköy?” diye sordum. Çoğunluk “Mahalle iyidir” kavramını seçse de, onu takip eden ikinci en yüksek oy daha dikkat çekici. Bu Barış’a yakın bir cevap gibi de duruyor; “Kadıköy çünkü, ama mahalleciliği sevmiyorum.”

30’larının ortalarındaki proje yöneticisi ve bekâr anne Sena İkiz ise bir Taksim göçmeni, o anlatsın; “Son 1.5 yıldır buradayım. Burası üniversite dönemimizdeki Taksim gibi değil ama şu anda sosyalleşip müzik dinleyip içmek için yeterli geliyor. Mekân sayısı bana göre az, çünkü olanlar hep aynı tarz. 

Eğer Taksim eski Taksim olsaydı orayı tercih ederdim ama Kadıköy benim için eve yakınlığı, ve kendime yakın insanlara denk gelmem nedeniyle şu anda iş görüyor. Ama 40 yaşımda birçok mekânın bana hitap edeceğini düşünmüyorum, burası bence daha çok 20’li yaşlara yönelik.”

Tek suçlu metro mu? 

Bütün bunlarla birlikte, Kadıköy’deki Caferağa Spor Salonu önündeki merdivenlerde bir çöplükmüşçesine birikmiş bira şişelerini eleştiren tweet gündem oldu: “Kadıköy-Pendik metrosunu yapmak ilk başta iyi bir fikir gibi görünse de bazı semtlerin insanlarını bazı semtlere ulaştırmamak gerekiyor bazen.” 

Aslında bir iç sesi yansıtıyor ama olan biten, fotoğrafın tümüne bakınca bu mekânsızlaştırma çağında üstünkörü kalıyor. Sahiden tek suçlu metro olabilir mi? Bu tartışmanın Kadıköy’den çıkması da, Kadıköy’ün ‘mahalleciler’ için bir fenomen olması da tesadüf değil. Öncelikle İstanbul’da Yaşam Kalitesi Araştırması’nın 2010, 2015 ve 2020 sonuçlarında, yaşam kalitesinin en yüksek olduğu ilçeler listesinde ilk sırada Kadıköy var. 

Bir de Beşiktaş ve Boğaz semtlerinden çıkabilirdi. Çünkü kira fiyat endeksine bakınca İstanbul’daki en pahalı ve yine en mutlu semtler Kadıköy, Sarıyer ve Beşiktaş’ta. Emlakçılara göre denize yaklaştıkça kiralar 150 bine kadar çıkıyor. Bu üç semt aslında sadece semt değiller, bir yaşam tarzına da işaret ediyorlar. 

Sosyalleşmenin başkentleri 

Belki Kadıköy başta olmak üzere saydığımız ilçeler İstanbul’un büyük oranda ‘sosyalleşme ve özgürleşme ihtiyacını’ karşılayan semtler olma özelliğini taşıyor. Bu dev metropolde bu semtlerin ‘biricik’ kalmasına neden olan şeylerin başında kafe ve restoranların her sınıfa uygun olanlarını barındırmaları, sosyal aktiviteler ve toplumsal karşılaşma alanlarının çokluğu ve yerel girişimlerin canlı olduğu alanlar olmaları geliyor.

Ortak duygular

Her üçünün de CHP’li belediyeler tarafından yönetilmesi de tesadüf değil. Bu semtlerde yaşayanların oy seçimi, -hazır yerel seçimler de yaklaşırken- semtin doğalında ‘hoşgörülü’ ya da muhafazakârlıktan uzak olmalarına ya da en azından böyle algılanmalarına sebep veriyor. 

Bunun yanında kamusal alanda varlığı kısıtlanan içki içen insanlar, elbette bu ilçelerde daha kolay varolabiliyor. Toplumsal açıdan düşününce de bir diğer ortak özelliği deniz kenarına kurulmak olan bu semtlerin toplumsal farkındalık, aktivizm, çeşitlilik, LGBTQ+ hakları, kadın hakları, sanat, kültür ve ifade özgürlüğüne verilen önem bakımından da daha kapsayıcı olduğunu söyleyebiliriz. Kadıköy özelinde ise, özellikle Gezi’nin ardından yani 2013 sonrası ’entelektüel göç’ durumunu gözardı etmemeliyiz.

‘Karşı cinsle kahve içmenin bedeli…’

Bu senaryonun aksi, kentin sekülerleri için zorlayıcı. Bunun yargıda emsal oluşturan bir örneği, doğrudan ‘mahalle baskısı’ kavramıyla ilgili. Kağıthane’de komşuları, tek başına yaşayan kadın üniversite öğrencisinin evine gelen misafirlerden rahatsız olup bunu kabaca belli edince, üniversiteli de komşularını mahkemeye verdi ve bir kazanımla döndü. 

Ancak bu kazanımlar mahalle baskısı kavramının yanında naif kalıyor. Gündelik hayattan bir örnekse Konda’nın BAYETAV için 2022’de yayınladığı ‘Türkiye’de Bir Arada Yaşarız’ araştırmasından; İstanbul Balat’tan bir turizmci kadın anlatıyor: “‘Dini tam olarak yaşama’ adı altında özgürlüğü de kısıtlayan bir çevredeyiz. Burada bir yıldır iş yapmaya çalışıyorum, antikayla ilgileniyorum ve bir erkekle oturup kahve içtiğimde bir sürü şey duyuyorum. ‘Onların aralarında bir şey var’...”

Aslında temelde olan şey şu; Balat’ta mutlu olmayan da, Taksimsiz kalan da şu anda Kadıköy’e sıkışıyor. Fotoğrafın tamamına bakınca bütün bu semtleri birlikte yaşamaya mecbur eden bir başka dinamik var gibi gözüküyor. Konu, metronun Kadıköy ve Pendik uçlarının dayandığı yerler dışında semtler arasındaki eşitsizlikleri yaratan mekanizmayla ilgili. 

En yoksul ile en zengin semtler arasındaki uçurum 

Örneğin İstanbul’un en yoksul ilçeleri Esenyurt, Sultangazi, Sancaktepe, Sultanbeyli, Arnavutköy’ü ele alalım. Günümüzdeki yoksulluk tanımı artık sadece gelir üzerinden anlatılabilir durumda değil. Eğitim, sağlık, istediğin gibi sosyalleşmek gibi insani faaliyetlere erişim de bu tanım içinde ele alınmalı. Bu semtlerde eğlenebileceğiniz tüm alanlar kısıtlı. Yani buralardan Kadıköy’e gelmek bir zorunluluk. 

Semtlerarası değişimler ekonomi, eğitim ve olanaklar, sağlık hizmetlerine erişim, altyapı ve çevresel farklılıklar gibi çizgilerle belirleniyor. Semtleri sevmek ya da oralarda yaşamak konusunda ısrar etmek de kültürel aidiyet ve özgürlük ilişkisi, toplumsal normlar, beklentiler, semt kültürü ve topluluk içinde kabul edilme ihtiyacımıza karşılık geliyor. 

15 dakikalık şehir olayı, bize iyi gelir mi? 

Şehir plancılarına göre kişiler iş yeri, alışveriş yaptığı mekânlar ve benzeri faaliyetlere ne kadar yakın olursa hayat kalitesi de o ölçüde artıyor. Buradan yola çıkan Sorbonne Üniversitesi’nde Profesör Carlos Moreno ‘15 dakikalık şehirler’ konseptini ortaya çıkarıyor. 

Mahalleleri sosyal bağlayıcılar olarak gören Jane Jacobs’tan ilham aldığı bu fikirde iş, kamu hizmetleri, halka açık parklar ve eğlenceye yürüyerek ya da bisikletle gidebilmekle ateşlenen bu fikir, dünyada İngiltere, Fransa, Kopenhag ve Amerika’da konuşuluyor, temeline insan ölçeğini alıyor ve bazı yerlerde tepki de çekiyor. Çünkü bazı uzmanlar bununla birlikte bazı şehirlilerin yerinden edileceği, yeni bir ayrımcılık türü yaratacağını da savunuyor. 

Kadıköy bugün mecburi olarak buna dönüşmüş gibi gözüküyor. Dünyada konuşulsa da Türkiye’de henüz insanı önceleyen bir şehircilik modelinin butik kalan ‘yavaş şehirler’ dışında esamesi okunmadı. Bu yüzden yoksul ya da değil fark etmez, birçok insan sosyalleşmek için Kadıköy ya da benzeri alanları tercih etmek zorunda kalıyor. 

Karşının taksisinin yeni evi

Tek tip, kalabalık, mecbur, Taksimsiz, karşının taksisinin yeni evi, ‘Kadıköy’e rağmen Kadıköy’, yani sıtmayı seçiyor insanlar. Çünkü geri kalanı ölüm gibi geliyor. Bunun suçlusu metro değil. Her yurttaş için yaşam kalitesi yüksek semtler inşa edilene kadar, yaşasın en kötüsünün en iyisi. 

En başa dönelim. Tarihçi Pınar Erkan “Kadıköy çarşısında eskiden zeytin ağaçları vardı” diyor: “Persliler tahminen Çamlıca Tepesi’nden tünel kazarak gelirken zeytin ağaçlarının köklerini görünce yüzeye çıkıp Kalkedon’u fethetmişler.”

Her yer, bir yerin fethiyle oluşuyor. Sanki önemli olan, biz sıtmayı seçmişken hepimizin bir fethe üşendirecek kadar güzel semtlere kavuşması. Zira tek semtte özgürlük mümkün değil. 

Bu insani hakkımız, belki alırız. 

teşekkürler

Temiz Bir Tuvalet, Sağlıklı Bir Toplum

OPET istasyonlarının tuvaletlerinden başlayan ‘Temiz Tuvalet Kampanyası’ 23 yıldır aralıksız devam ediyor, tuvalet temizliği ve hijyenini Türkiye geneline yaymayı amaçlıyor. OPET'in temiz ve sağlıklı bir toplum yaratma mücadelesi olarak 2000 yılından bu yana sürdürdüğü ve Türkiye’de yapılan en uzun soluklu toplumsal projelerden biri olan Temiz Tuvalet Kampanyası, Türkiye’nin önemli bir sorununu hedef alıyor. 

Temiz Tuvalet Kampanyası, Türkiye’nin gündemine ‘tuvalet temizliği ve hijyen’  konularını getirerek, ülkede bu konuda bir bilinç oluşmasına katkıda bulunmak amacıyla gerçekleştiriliyor. Önce kendi istasyonlarından işe başlayan OPET, zamanla projeyi tüm yurda yaymış ve Opet istasyonlarında sadece standart kurumsal görüntü ve hizmet kalitesi ile değil, temizlik ve hijyene verdiği önemle de farklılığını vurgulayarak, bunu kalıcı hale getirmeyi başarmıştır.  

gündem

Fotoğraf: Sky News

Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu’nun köpeği Codrut, Avusturya Devlet Başkanı Alexander van der Bellen’in elini ısırdı. Sandu, Codrut’un etrafta çok fazla insan olması nedeniyle ürktüğünü söyledi. Moldova’nın başkenti Kişinev’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya gelen iki lider, Ukrayna ve Romanya ile sınırı bulunan Moldova’nın Avrupa Birliği’ne girme talebini görüştü. 

Gazeteci ve sunucu Metin Uca için İstanbul'daki Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda bir anma töreni düzenlendi. Sunuculuğunu Sunay Akın’ın yaptığı törende, Uca’nın dostları veda konuşmaları yaptı. Uca’nın cenazesi bugün Ankara’da defnedilecek. 

Feminist yayın Jezebel’in baş editörü Lauren Tousignant, reklamverenlerin ‘marka kimliğini’ korumak adına haberlere reklam vermeyi kesmelerinin, gazetenin kapanmasının en büyük nedenlerinden biri olduğunu söyledi. Tousignant’ın aktarımına göre, 16 yıllık gazetenin reklam satış ekibi birkaç hafta önce Jezebel’in ‘Sex. Celebrity. Politics. With Teeth’ sloganındaki ‘seks’ ifadesinin çıkarılmasını istedi. 

• Son yıllarda kutuplaşmış toplum yapısı nedeniyle reklamverenlerin, ‘olumsuz’ haberlerle anılmak istemediği ve medya kuruluşlarına bu nedenle reklam yatırımları yapmadığı biliniyor. 

Türkiye A Millî futbol takımının Berlin’de Almanya’yı yendiği maçın özeti. 

bir foto

Şeriban Alkış

Dışarıdaki soğuk, içerinin sıcağıyla kavuşunca uyku bastırmış, ayaklar biraz ıslak, içeride ıslak mont kokusu, dışarıya bakınca karanlık ve buğudan yalnızca trafik ve araba lambaları görülüyor. Tam şu an 10 dakikalık bile olsa bir uyku her şeyi bir anda ne kadar da güzelleştirirdi?

Birçoğumuz için bilindik olduğunu tahmin ettiğim bu anı fotoğraflamış Nick Turpin. İngiltere’nin başkenti Londra’da, üç kış boyunca 17.30-19.30 saatleri arasında şehiriçi otobüslerin camlarından yolcuları çekmiş. ‘Through a Glass Darkly’ (2017) isimli serisinde kullandığı düşük enstantane ve uzun pozlama, bu fotoğraflara hiperrealistik resim havası veriyor.

Gidecekleri yere varmayı beklerken pencereden dışarı bakan, koltukta uyuyan, dalgın veya karamsar yolcular. İzleyiciye, tasvir edilen sahneye göre yorumlamaya olanak tanıyan bulanık fotoğraflar. Turpin, ‘otobüs’ü içinde kendimizin bir versiyonundan diğerine geçiş yaptığımız bir araç olarak kullanıyor. Kendi deyimiyle bu fotoğraflar, yolcuların ‘iş ile ev arasında, meslektaşlarının tanıdığı kişiden, ailesi ve arkadaşlarının tanıdığı kişiye geçişi’ tasvir ediyor. O hâlde tam şu anda, bir sahipsiz bölge, bir yok-yerdeler/yerdeyiz.

🎧 bir foto’nun şarkısı No Land’den ‘Niyə Bələ Uzundur Bu Yollar’: “Bitməyən kədər, yenə payız, küçələr ayaz küçələr dayaz, yağış yağır”

📸 Daha fazla fotoğraf.

pazar önerileri

Eric Clapton albümü (1992): ‘Unplugged (Live)’ 

Kapsül’de bu hafta | Spor: ‘Futbolumuzun demografisi: Yaşlı, istikrarsız, dışa bağımlı’, Kültür: ‘Karpuz, kurtuluş ve Filistin’, Günlük Doz (17 Kasım): ‘Bak işte yaklaşıyor fırtına’, Business: ‘Brand Week Istanbul'un Z raporu’

Yenal Bilgici’nin yazısı: ‘Dizilerdeki holding patronları ne iş yapıyor?’

Bir araya gelen futbolun iki efsanesi Zidane ve Messi, Dünya Kupası finalinde golatmanın anlamını konuşuyor.

bantmag. seçkisi: ‘Zihni şenlendiren 5 roman’

The New Yorker dergisinin yapay zekâ temalı kapağı.  

‘Fransız Gastesi’ seçkisi: ‘Fransız peyniri yemekleri’