2023: Ne yaşadık biz?

2023: Ne yaşadık biz? | Kapsül

Pazar

31 Aralık 2023

Sayı: 150 - Ortalama okuma süresi: 6 dakika (1.823 kelime)

2023: Ne yaşadık biz?

Deprem, seçim ve ekonomi…

Cumhuriyetin 100. yılında en çok duyulan üç kelimenin bunlar olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Türkiye’nin kendisine has kaotik hâli bu yıl, binlerce kişinin hayatını kaybettiği bir depreme ve gündelik yaşamın her alanına etki eden iki turlu bir seçime sahne oldu. Hayat pahalılığı ise her an olduğu gibi yıkıcı etkisiyle 2024’te de bizimle birlikte olacağa benziyor.

Kapsül, her yıl olduğu gibi “Ne yaşadık biz?” demek için sizi kendi bültenlerinden bir 2023 yolculuğuna çıkarıyor…

Mutlu yıllar!

Türkiye'de neler oldu?

Yıkım: 6 Şubat günü saat 04.17'de 7.7 büyüklüğünde, saat 13.24’te 7.6 büyüklüğünde yaşanan Kahramanmaraş merkezli iki deprem,11 ili etkiledi. İlk üç günde depremzedelere ulaşamayan AFAD ve Kızılay, tepkilerin odağındaydı.

Fotoğraf: Adem Altan

Herkes yolunda: Depremlerden etkilenenler için ‘Türkiye Tek Yürek’ isimli yardım gecesi düzenlendi. Kampanyada taahhüt edilen yaklaşık 30 milyar liranın akıbeti hâlen bilinmiyor.

Talan: Kızılay’ın depremin ardından bölgeye yardım götürmek isteyen birçok kuruma çadır ve konserve sattığı ortaya çıktı.

Kış güreşi: ‘Millet ittifakı’nın son toplantısında ‘aday krizi’yle başlayan çatlak, İYİ Parti lideri Akşener’in masaya rest çekmesiyle yeni bir sürece evrildi.

1+(2)=1: Akşener'in 'masaya dönmesiyle' ittifakın cumhurbaşkanı adayı, dönemin CHP lideri Kılıçdaroğlu oldu. İBB Başkanı İmamoğlu ve ABB Başkanı Yavaş'ın da 'cumhurbaşkanı yardımcısı' olarak atanmasına karar verildi.

Batışlar Holding: Tepkilerin odağındaki AFAD'ın Ankara’daki merkezinin evrak bölümünde şüpheli bir yangın çıktı. Kızılay’ın Afyon’daki fabrikasında ürettiği maden suyunda, yoğun miktarda arsenik tespit edildi.

Kemal'in yolu: Uzun ve ince: Seçime kısa bir süre kala gözler, CHP’nin son cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce’nin alacağı pozisyona çevrildi.

Elde var dört: Cumhurbaşkanlığı seçiminde yarışacak adayların Kılıçdaroğlu, Erdoğan, İnce ve Oğan olduğu açıklandı. ‘Üçüncü kez adaylık’ tartışmalarının odağındaki Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın adaylığına itirazlar reddedildi.

Bu fakültede asgari ücret uygulanmaktadır: Türkiye’de son dönemde hızla artan enflasyon, akademisyen maaşlarının da hızla değer kaybetmesine neden oldu.

Fotoğraflar: Depo Photos

Hesap zamanı: Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi tamamlandı. Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci tura kaldı. AKP’nin oy oranı, 2002’den sonra ilk kez yüzde 40’ın altına geriledi. Hüda Par ise üç sandalye kazandı. Sonuçlar, ‘milliyetçi dip dalga’ oluştuğuna yönelik yorumlandı.

Er Oğan: İlk turda yüzde 5.17 oranında oy alan ‘Ata ittifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Oğan ikinci turda Erdoğan’ı desteklediğini açıkladı.

Altı+bir: Kılıçdaroğlu ve Zafer Partisi lideri Özdağ’ın günlerdir yürüttüğü temaslardan ‘destek’ kararı çıktı. İki isim, yedi maddelik protokol üzerinde uzlaştı.

Seçimin Z raporu: Seçim, ikinci turda tamamlandı. Erdoğan’ın oy oranı yüzde 52.18 olurken sonuçlar Hatay dışındaki tüm illerde ilk turdaki gibi oldu.

Dünyanın en büyüğü: FIVB Milletler Ligi finalinde Çin'i 3-1 yenen A Millî Kadın Voleybol Takımı, ilk kez şampiyon oldu. Türkiye, dünya sıralamasında ilk kez liderliğe yükseldi.

Dokunmayın gari: Muğla Milas’a bağlı İkizköy’de yapılması planlanan kömür madeni için Akbelen Ormanı’ndaki ağaç kesimine karşı direnen köylülerin nöbet alanına, sabahın erken saatlerinde jandarma ve TOMA’lar geldi.

Üçüncü sayfa ülkesi: İstanbul Esenyurt’ta bir tekel bayisinde iki kişinin öldürüldüğü, bir kişinin de yaralandığı silahlı saldırının ardından ilçede yapılan denetimde, 16 silah ele geçirilirken hakkında ‘arama kararı’ olan 86 kişi yakalandı.

34 CHP 2024: Parti içindeki ‘değişim’ talebiyle ilgili kapsamlı bir açıklama yapan İBB Başkanı İmamoğlu, yerel seçim için ‘adaylık’ sinyali verdi ve kurultay için Özgür Özel’i işaret etti.

Varsayalım sarhoş: İstanbul Valiliği, ‘alkol satışı ve tüketilmesi ruhsatı bulunan işletmeler dışında’ kalan halka açık alanlarda içki içilmesini yasakladı.

Sıra Olimpiyat altınında: A Millî Kadın Voleybol Takımı, unutulmaz bir geri dönüşe sahne olan maçta Sırbistan’ı 3-2 yenerek Avrupa şampiyonu oldu.

‘Hiçbirimizin suçu yoktu’: Yargıtay, Gezi Parkı davasında verilen hapis cezalarını onadı.

İçişleri saldırısı ve sonrası: TBMM’nin yeni yasama yılı için açılışına saatler kala İçişleri Bakanlığı’nın önünde düzenlenen bombalı saldırıyı, PKK’nın askerî kanadı HPG üstlendi.

Sahipsizler: Kredi Yurtlar Kurumu’na (KYK) ait yurtlarda kalan öğrenciler, Aydın’da asansör düşmesi sonucu hayatını kaybeden Zeren Ertaş için birçok ilde eylem yaptı.

Dımdızlak: Sosyal medya fenomeni ve güzellik merkezleri sahibi Dilan Polat ile eşi Engin Polat dahil 17 kişi gözaltına alındı.

Sus kılıfı: İki günde altı gazeteci hakkında ‘halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçundan soruşturma başlatıldı.

CHP'de yeni dönem: CHP’de 13 yıl aradan sonra genel başkanın değiştiği kurultay tamamlandı. Yeni genel başkan Özgür Özel’in listesini toplam 11 kişi deldi.

Kentsel rant dönüşümü: Kentsel dönüşüm düzenlemelerini içeren kanun teklifi yasalaştı. Önceliğinin 'deprem riski' olarak açıklandığı 21 madde, birçok başka değişikliği de içeriyor.

Banayasa: Yargıtay 3. Dairesi ve AYM arasında, tutuklu TİP vekili Can Atalay’ın durumuyla ilgili patlak veren ‘kriz’, siyasetin tüm aktörlerini içine alan bir kaosa dönüştü.

Avrupa'nın çöplüğü: Türkiye, bir kez daha AB’den en fazla geri dönüştürülebilir plastik atık ithal eden ülke oldu.

Katile tahliye çıkaran karanlık: Gazeteci Hrant Dink’i öldüren Ogün Samast, koşullu salıverme kapsamında 16 yıl 10 ay sonra tahliye edildi.

Fonda Terim var: Denizbank’ın İstanbul Florya şubesinin eski müdürü Seçil Erzan’ın tutuklandığı dolandırıcılık soruşturmasında yeni ayrıntılar ortaya çıktı.

Kod adı stres: Türkiye’de her 100 kişiden 54’ü, anksiyete, depresyon ve somatizasyondan en az birini yaşıyor ve bu oranla Mısır’dan sonra dünyada ikinci sırada yer alıyor.

Vurkaç: İstanbul Aksaray’da motokurye Yunus Emre Göçer’e çarpıp ölümüne neden olan Somali Cumhurbaşkanı’nın oğlu Mahmud’un, 2 Aralık’ta yurtdışına çıktığı anlaşıldı.

Psikoz: Ankaragücü-Çaykur Rizespor maçının ardından hakem Halil Umut Meler’e yumruk atan Ankaragücü başkanı Faruk Koca ve Meler’i yerde tekmeleyen iki kişi tutuklandı.

Tahmini varış süresi 80 dakika: İstanbulluların yaşamlarının yaklaşık 3.5 yılı yolda geçiyor. Trafik sıkışıklığına bağlı boşa geçen zaman ise yaklaşık 2.5 yıl.

Pusu ve ötesi: Irak’ın kuzeyinde PKK’nın pusuya düşürmesinin ardından çıkan çatışmalarda 12 askerin hayatını kaybetmesinin yankıları gündemin ilk maddesiydi.

Yurtta sulh cihanda sulh: Galatasaray ile Fenerbahçe’nin Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da oynayacağı Süper Kupa maçı saatler süren krize sahne oldu.

Dünyada neler oldu?

Fotoğraf: Depo Photos

Gazze’de insanlık dramı: Rusya’nın işgalinin devam ettiği 2023’te bir savaş daha patlak verdi. Hamas’ın 7 Ekim’de beklenmedik bir biçimde İsrail topraklarına düzenlediği operasyonun ardından İsrail ordusu, Gazze’ye yönelik önce hava, daha sonra da kara harekâtı başlattı. Şu ana kadar İsrail’in saldırılarında 22 bine yakın Filistinli hayatını kaybetti. Bunların büyük bir bölümünü kadın ve çocuklar oluşturuyor. İki taraf arasındaki çatışmalara şu ana kadar sadece bir hafta ara verildi. Bu süreçte Hamas, elindeki rehinelerin bir bölümünü; İsrail ise Batı Şeria’daki cezaevlerinde tutulan bazı mahkûmları serbest bıraktı. Gazze’de yaşayan 2.2 milyon kişinin büyük bir kısmı yerinden edildi. Bölgede on binlerce bina hasar aldı ya da yıkıldı. Siviller oldukça zorlu şartlar altında hayatta kalmaya çalışırken İsrail’in saldırılarını sonlandırması, en azından kısa vadede beklenmiyor.

Ukrayna’da ‘rutin’ savaş: Ukrayna, Rusya’nın 2022’deki taarruzunu kestikten sonra bu yıl kendi atağını başlattı. Rusya’nın işgal ettiği bölgeleri geri almak için yapılan bu hücum, yıl boyunca pek başarılı olamadı. İkinci yılına girecek olan işgal ve beraberindeki savaş son dönemde ‘rutin’ bir biçimde ilerliyor. Ukrayna’nın Batılı ülkelerden aldığı destek azalıyor. Son dönemde hem Avrupa’da hem de ABD’de Ukrayna’ya yapılması planlanan yardımlar, ilgili kurumların engelleriyle karşı karşıya kaldı. Bu çatışma, 2024’te de dünyanın en önemli konuları arasında kalmaya devam edecek.

Seçimlerin yılı 2024: 2024, bir seçimler yılı olacak. Zira dünya genelinde 50 ülkeden 2 milyardan fazla insan sandık başına gidecek. Sonucu merakla beklenen en önemli seçim, kuşkusuz ABD başkanlık yarışı olacak. Henüz adaylar belli olmasa da Trump ve mevcut Başkan Biden’in bir adım önde oldukları belirtiliyor. Bir diğer tarafta Rusya’da 17 Mart tarihinde Putin’in tekrar seçilmesine kesin gözüyle bakılan bir başkanlık seçimi var. Avrupa Parlamentosu’nda da 27 üye ülkede temsilcileri seçmek için sandık başına gidilecek. Ayrıca Hindistan, Meksika, Portekiz, Belçika, Türkiye, Avusturya, Finlandiya, Litvanya, İran, Belarus, Endonezya, Tayvan ve Birleşik Krallık’ta da sandıklar kurulacak.

Ekonomi: Panik, sorumluluk ve iyimserlik

Fotoğraflar: Depo Photos

Yıl boyunca dünya çapında önde gelen merkez bankaları faiz yükselterek enflasyonu kontrol altına almaya çalıştı. ABD ve Avrupa’da banka iflasları, 2008 finansal krizini hatırlatarak piyasalarda paniğe yol açtı. Teknoloji alanında tekelleşmenin devam ettiği, aynı zamanda çok sayıda şirkete rekabet soruşturması açılan bir yıl oldu. Elon Musk’ın Twitter’ın tüm hisselerini alıp, platformu X’e dönüştürmesi gibi dev satın alma anlaşmaları yapıldı. Kripto para piyasası için 2023, toparlanma yılı oldu. Bitcoin’in fiyatı, yılın başından bu yana yaklaşık yüzde 160 arttı ve yeniden 40 bin doların üzerine çıktı.

Kasım 2022’de piyasaya sunulan Chat GPT, 2023 yılına yapay zekânın damgasını vurdu. Onlarca şirket bu alana akın etti. Böylece yapay zekâ, ‘soyut bir fikir’ olmaktan çıkıp iş akışlarını kolaylaştıran, yeni fikirler bulma konusunda yardımcı bir kişisel asistana dönüştü. Yıllardır müjdelenen bu gibi özellikler, korku ve belirsizlik yaratmaya devam ediyor. Goldman Sachs’ın Mart 2023 tarihli bir raporu, yapay zekânın şu anda insanlar tarafından yapılan tüm işlerin dörtte birini yapabileceğini tahmin ediyor; bu da Avrupa ve ABD'de kaybedilen 300 milyon işe denk geliyor.

Türkiye’de ise seçimlerin ardından ekonomi yönetimindeki koltuk değişimleri ve alınan kararlar 2023’e damga vurdu. Hafize Gaye Erkan, Merkez Bankası’na atanan ilk kadın başkan olarak tarihe geçti. 2023’e yüzde 9 politika faizi ile giren MB, yeni ekonomi yönetiminin göreve başlamasının ardından politika faizini toplamda 3 bin 400 baz puan artırarak yüzde 42.5’e yükseltti. “Ekonomi gözlerdeki ışıltıdır” sözüyle akla kazınan Nurettin Nebati’nin yerine, Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna Mehmet Şimşek atandı. Şimşek’in ilk işi yurtdışından kaynak aramak oldu. Yeni ekonomi yönetimi, enflasyon beklentilerini, eski yönetimin açıkladığından iki kattan fazla olacak şekilde güncelledi. Önceki ekonomi yönetimi tarafından ‘mucize çözüm’ olarak sunulan KKM, yurttaşın sırtına yük bindirmeye devam etti.

Borsa açısından halka arz çılgınlığının yaşandığı bir yıl oldu. Borsa İstanbul, 2023 yılında şimdiye kadar gerçekleşen 52 halka arz ile Avrupa’da birinci, dünyada 11. sırada yer aldı. Seçim öncesi 19.5 civarında seyreden dolar/TL kuru bugünlerde 29.48 seviyesine kadar çıktı. Mal ve hizmetlere uygulanan KDV, 21 yılın ardından ilk kez yüzde 18’den yüzde 20’ye yükseldi. Şans oyunları gelirlerinden alınan vergiler yüzde 50 oranında düşürüldü.

veda edenler

Fotoğraf: Depo Photos

Türkiye’de Özkan Uğur, Suna Kan, Zafer Toprak, Deniz Baykal, Erkin Koray, Metin Uca, Burhan Çaçan, Kazım Akşar, Rana Cabbar, Nuri Sesigüzel, İlham Gencer, Can Gürzap, Ahmet Suat Özyazıcı, Bilal Çetin, Gökhan Abur, Kemal Derviş, Jeyan Mahfi Tözüm, Ergun Öztuna, Haluk Akakçe, Güngör Mengi, Mehmet Ulay, Metin Münir, Nurhan Damcıoğlu, Sakıp Özberk, Orhan Erinç, Pakize Başaran, Tolga Akyıldız, Hıfzı Topuz, Yalçın Yelence, Yılmaz Gruda, Köksal Engür, Ziya Şengül, Safa Önal, Seda Fettahoğlu…

Fotoğraf: Vanity Fair

Dünyada ise Jane Birkin, Antonio Negri, Milan Kundera, Sinead O'Connor, Tina Turner, Walter Cunningham, Pervez Müşerref, Just Fontaine, Andre Braugher, Silvio Berlusconi, Matthew Perry, Gianluca Vialli, Henry Kissinger, Andy Rourke, Terry Venables, Angus Cloud, Raquel Welch, Ahmad Jamal bu yıl veda eden isimler oldu.